UÇAKTA BATARYA UYARISINA UZMANLAR NE DİYOR?

Bakanlık, hava yolu şirketlerinden 'powerbank'ların uçuşta kullanılmasının yasaklanmasını istedi. Uzmanlara göre sadece şarjlar değil, lityum pilli cep telefonu, bilgisayar ve akıllı valizler de tehlike saçıyor.

Geçtiğimiz günlerde İstanbul-Seul seferini yapan Asiana Airlines uçağında yaşanan olay, 'batarya alarmı'na yol açtı. Uçak, Kazakistan Hava Sahası'na seyir halindeyken, bir yolcunun taşınabilir şarj cihazının (powerbank) koltuk arasına düşmesi üzerine, güvenlik nedeniyle İstanbul Havalimanı'na geri döndü. Bu gelişmenin hemen ardından THY uçuş güvenliği nedeniyle lityum bataryası ayrılmayan akıllı bagajların kabin veya uçak altında taşınmayacağını duyurdu.

'YASAKLANSIN' TAVSİYESİ

Bunun üzerine Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu dün yaptığı yazılı açıklamada, uçaklardaki batarya tehlikesine dikkat çekti. Uraloğlu, bu tür cihazların taşıdığı risklere işaret ederek, havayolu şirketlerine 'uçuşta kullanılması yasaklansın' tavsiyesinde bulundu. Uraloğlu "Taşınabilir şarj cihazları, sıkışma, darbe veya ezilme gibi durumlarda yangın riski oluşturuyor. Elektronik cihazların uluslararası havacılık standartlarına uygun şekilde taşınması, uçuş emniyeti açısından kritik öneme sahip. Bu sebeple, taşınabilir elektronik cihazlarla ilgili uluslararası kurallara titizlikle uyulması büyük önem taşıyor. Daha önce Güney Kore'de bir uçakta powerbank patlaması sonucu yangın meydana gelmişti. Benzer bir riskin ülkemizde yaşanmaması için SHGM aracılığıyla hava yolu işletmelerimize taşınabilir şarj cihazlarının uçuşta kullanılmasının yasaklanması yönünde tavsiyede bulunduk" dedi.

Yazarımız, Maltepe Üniversitesi Sivil Hava Ulaştırma İşletmeciliği Bölümü Direktörü Dr. Özlem Çapan Özeren, kararı AKŞAM Gazetesi’ne değerlendirdi. Özeren, lityum bataryaların cep telefonlarından dizüstü bilgisayarlara, kablosuz kulaklıklardan elektrikli araçlara kadar birçok cihazda yer aldığını belirterek bu teknolojik cihazların uçuş güvenliği açısından risklerini anlattı.

Özlem Çapan ÖZEREN

Dr. Özeren, termal kaçak adı verilen tehlikeli bir sürece karşı savunmasız olabileceğini belirterek şu uyarılarda bulundu:

"Batarya hasar aldığında, kısa devre oluştuğunda ya da aşırı ısındığında, iç sıcaklık 600°C'ye kadar yükselebilir. Bu da bataryanın alev almasına, hatta zehirli gaz salmasına neden olabilir. Özellikle uçak gibi kapalı alanlarda bu tür olaylar yangının hızla yayılmasına ve müdahalenin zorlaşmasına yol açar. Ölümcül sonuçlar doğurabilir."

YASAK DOĞRU KARAR

Powerbankların ve bataryalı valizlerin uçakta yasaklanmasının doğru bir karar olacağını savunan Dr. Özeren, "Sadece ABD'de son beş yılda uçaklarda 350'den çok lityum batarya kaynaklı olay yaşandı. Yeni nesil valizlerde USB çıkışı, GPS, otomatik kilit sistemi gibi teknolojiler moda oldu. Bu bavulların hepsi de lityum batarya ile çalışıyor. Ama sorun şu; bu bataryaların çoğu bavulun içinde sabitlenmiş şekilde üretiliyor, çıkarılamıyor" dedi.

Dr. Özeren, Türkiye'de bu yasak uygulamaya konulduğunda aktarmalı uçuşla ülkemize gelen yabancı yolcuların da etkileneceğini belirterek, "Kurallar tüm aşamalarda açık olmalı. Yoksa kapıda sürprizle karşılaşıp cihazlarını bırakmak zorunda kalırlar" dedi.

BAGAJDA TAŞINMASI RİSKLİ

Uçuş işletmeciliği uzmanı Akademisyen Mustafa Savar ise lityum bataryalarla ilgili en büyük tehlikenin kullanılan kimyasallarda olduğunu belirterek, "Bu tür bataryaların tutuşması halinde yangın zor söndürülür. Lityum bataryaların uçak bagajında taşınması risklidir çünkü bagajda müdahale imkanı yok" dedi.

ULUSLARARASI LİTYUM KURALLARI

Lityum iyon bataryalar % 30'dan fazla şarjlıysa uçağa kabul edilmiyor.

Cihaz dışında taşınan yedek bataryaların, kısa devreye karşı izole edilerek koruyucu poşetlerde taşınması öneriliyor.

Uçuş sırasında elektronik cihazların şarj edilmesi çoğu zaman önerilmiyor, bazı hava yolları ise tamamen yasaklıyor.

EASA'nın yayımladığı rehberde, uçuş boyunca batarya içeren cihazların düzenli olarak kontrol edilmesi, ısınma, şişme ya da duman gibi olağandışı bir durum fark edildiğinde derhal kabin ekibine haber verilmesi isteniyor.

Güney Kore'deki A321 yangının arkasında, başüstü dolabındaki bir 'powerbank' mobil şarj ünitesinin patlaması çıktı. Bunun üzerine bazı havayolları bu cihazların uçaklarda şarj edilmesine hızla yasak getirdi.

1 Nisan'dan itibaren Singapur Havayolları ve bağlı düşük maliyetli havayolu şirketi Scoot da powerbankların uçakta şarj edilmesini yasakladı.